Language Variable – Value

BIẾN NGÔN NGỮ VÀ GIÁ TRỊ CỦA BIẾN NGÔN NGỮ

Thực tế hàng ngày chúng ta luôn dùng các từ ngữ, lời nói để mô tả các biến hay các giá trị mà ta “ước lượng” dựa trên suy luận hoặc kinh nghiệm. Ví dụ khi ta nói: “Điện áp cao quá”. “Xe chạy nhanh quá”, hay “Mực nước rất thấp” … Như vậy các biến hay đối tượng mà ta đang xét là “Điện áp”,”Tốc độ xe” hay “Mực nước” nhận các giá trị mà ta ước lượng từ Nhanh đến Chậm hay Rất chậm, hoặc từ Rất thấp đến Cao hay Rất cao.

Khi ở dạng tường minh tức khi ta tiến hành đo đạt và ghi nhận số liệu. Khi đó các biến này nhận các giá trị cụ thể và rõ ràng như điện áp bằng 20V, 220V hay 250V..; tốc độ xe bằng 60 km/h, 90 km/h hay 120km/h. Từ đó ta rút ra nhận xét như sau:

Khi các biến nhận các giá trị không rõ ràng như “Cao“, “Rất cao” “Nhanh, “Hơi nhanh“… Hình thức diễn đạt này gọi là Biến ngôn ngữ. Một biến hay đối tượng có thể được gán bởi các từ trong ngôn ngữ tự nhiên làm giá trị hay thể hiện giá trị của nó, được gọi là Giá trị của biến ngôn ngữ.

Một biến ngôn ngữ thường bao gồm 4 thông số: X, T, U, M. Với:

+ X: Tên của biến ngôn ngữ.

+ T: Tập của các giá trị ngôn ngữ.

+ U: Không gian hay còn gọi là tập nền mà trên đó biến ngôn ngữ X nhận các giá trị rõ.

+ M: Chỉ ra sự phân bố của T trên U.

Ví dụ: Biến ngôn ngữ Tốc độ xe có tập các giá trị ngôn ngữ là Rất chậm – RC, Chậm – C, Trung bình – TB, Nhanh – N, Rất nhanh – RN, trên không gian nền của biến là tập các số thực dương – R. Vậy biến Tốc độ xe có 2 miền giá trị khác nhau. Mỗi giá trị ngôn ngữ hay mỗi phần tử của T có tập nền là miền giá trị vật lý V.

– Miền các giá trị ngôn ngữ T = {RC, C, TB, N, RN}

– Miền các giá trị vật lý V = {x thuộc R| x lớn hơn bằng 0}

Từ một giá trị vật lý của biến ngôn ngữ ta có được một véctơ u gồm các độ phụ thuộc của x. Việc thiết lập ánh xạ này được gọi là quá trình Mờ hóa hay Fuzzy hóa giá trọ rõ x.

X→ u^T = {u_RC (x), u_C (x), u_TB (x), u_N (x), u_RN (x)}

Với x là giá trị vật lý của biến Tốc độ xe. Ánh xạ trên được gọi là quá trình fuzzy hoá hay mờ hóa giá trị rõ x từ biến ngôn ngữ và giá trị của biến ngôn ngữ.

Ví dụ: Ứng với tốc độ 50 km/h ta có.

Mờ hóa x với 5 tập mờ và giá trị x = 50 km/h.

Ta đã biết được biến ngôn ngữ và giá trị của biến ngôn ngữ từ đó xây dựng được quá trình Mờ hóa hay Fuzzy hóa một biến. Đây là bước đầu tiên trong việc xây dựng Luật mờ, nó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng của bộ Điều khiển mờ.